Birinci Dünya Savaşı‘nın başlamasından yalnızca altı hafta sonra, Avustralya’ya ilişkin HMAS AE1 denizaltı, Yeni Gine kıyılarının açığında hiçbir iz bırakmadan ortadan kaybolmuş ve Müttefik kuvvetlerine ilişkin bir denizaltının birinci kayboluşu olarak kayıtlara geçmişti. 100 yılı aşkın müddet boyunca enkazı bulunamayan denizaltı, 2017 yılında deniz arkeologları tarafından bulundu. Böylece yüz yılın üzerinde bir müddettir devam eden gizem de, tam manasıyla olmasa bile çözülmüş oldu.
HMAS AE1 Denizaltısının Öyküsü
Avustralya da, öteki İngiliz devletler topluluğu üyeleri üzere Büyük Britanya ile birlikte Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’na karşı 4 Ağustos 1914 tarihinde savaşa girmişti. Altı hafta sonra, 14 Eylül tarihinde HMAS AE1, Doğu Yeni Britanya’nın Yeni Gine adasının açıklarında devriye gezerken, 35 Avusturalyalı, Yeni Zelandalı ve Britanyalı mürettebatı ile kaybolmuştu. Hiçbir yardım daveti yapılmamıştı ve hiçbir şahit bulunmuyordu.
Batmanın sebebi ve denizaltının bulunduğu nokta o günden beri bir gizem olarak varlığını sürdürmekteydi. Denizaltının batmasının akabinde 12 adet özel ve hükümet dayanaklı arama grubu enkazı tespit etmeye çalışmıştı. Fakat görünene nazaran şanslı sayı 13 oldu.
Kayıp denizaltı, 2017 yılının Aralık ayında, Avustralya Donanması ve Danimarkalı Fugro N.V. inceleme firması tarafından Duke of York Adaları yakınında bulunda. 55 metre uzunluğundaki denizaltı yaklaşık olarak 300 metre suyun altında bulunmaktaydı. Radyo taramaları ve yakın uzaklık incelemeler ile de enkazın kimliğini doğrulandı.
AE1, kardeşi AE2 ile Britanya ve Avustralya için cinslerinin birinci örneği olan iki E sınıfı denizaltıydı. Avustralya Donanması’nın söylediğine nazaran bu denizaltılar 30.5 metre derinliğine dalabiliyor ve en yüksek saatte 28 kilometre sürat ile hareket edebilmektelerdi. Bu E sınıfı denizaltılar dört adet 18 inçlik torpido tüpüne sahiplerdi ve bunlar aracın önünde, gerisinde ve yanlarında bulunmaktaydı.
AE1, Avustralya Donanması ve Askeri Yurtdışı Sefer Kuvveti ile birlikte Alman denetimindeki Yeni Gine’yi ele geçirmek için yapılan operasyonun bir kesimiydi. Kraliyet Donanması Deniz Binbaşısı (Royal Navy Lieutenant Commander) Thomas Besant tarafından komuta edilen denizaltı, Yeni Gine’nin ele geçirilmesi ile sonuçlanan pek çok harekata katılmıştı.
Denizaltının batma sebebi ise hala net olarak belirlenebilmiş değil. Fakat denizaltının bir düşman saldırısı sonucu batmış olma ihtimali epey düşük görünüyor. Çünkü o sıralarda kendisine en yakın Alman gemisi bir inceleme aracıydı. Ayrıyeten hiçbir yakıt, enkaz yahut vücut bulunmadığı için denizaltının bütün olarak battığı varsayılmaktaydı ve bu kestirim yanlışsız çıkmış üzere görünüyor. Radyo taramaları ve alınan imgeler, denizaltının muazzam bir formda korunmuş olduğunu gösteriyor.
The Australian ile konuşan emekli tuğamiral Peter Briggs, batmanın büyük ihtimalle bir dalma kazası sonucu olduğunu, zira denizaltının salma omurgayı yerinden çıkartacak bir güçle tabana çarptığını söylüyor.
AE1’in tam pozisyonu ise, müsaadesiz keşif dalışlarını engellemek için bilinmeyen tutulmuştu. Papua Yeni Gine hükümeti ile bir arada Avusturalya, alanı korumak ve kalıcı, manalı bir anıt haline getirmek için bir plan üzerinde çalışıyor.
